ขี้เหล็ก

ขี้เหล็ก

Senna siamea (Lam.) Irwin et Barneby

LEGUMINOSA-CAESALPINIOIDEAE

ชื่อพี้นเมือง  ขี้เหล็กหลวง ขี้เหล็ก ขี้เหล็กเผือก ขี้เหล็กใหญ่ ยะหา

ดอกตูมและใบอ่อน  ทำให้นอนหลับ  เป็นยาระบายอ่อน ๆ

ใบ  แก้ระดูขาว  แก้นิ่ว  ขับปัสสาวะ

ราก  แก้ไข้ ไข้กลับไข้ซ้ำ

ดอกตูมและใบอ่อน  มีรสขม  ใช้ปรุงแกงขี้เหล็ก  แกงบวน

ใบขี้เหล็กมีเส้นใย  แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก และเบต้าแคโรตีนสูง  ส่วนดอกมีวิตามินเอสูง
พบว่า  สารสกัดจากใบพบสารกลุ่มแอนทราควิโนนไกลโคไซด์  ซึ่งเพิ่มความแรงของการบีบตัวของกล้ามเนี้อลำไส้สัตว์ทดลอง  จึงมีฤทธิ์เป็นยาระบาย

ในสารสกัดดอกขี้เหล็กด้วยแอลกอฮอล์  มีปริมาณ polyphenois แสดงฤทธิ์ลดอนุมูลอิสระระดับที่สูง  และสามารถป้องกันการทำลาย  และความเสียหายของเซลล์ในร่างกาย  จากปฏิกิริยาออกซิเดชั่น  มีสารสำคัญจำพวกโครโมน  ซึ่งจะเปลี่ยนเป็น บาราคอล (barakol) เมื่ออยู่ในสภาวะที่เป็นกรดช่วยระงับประสาท  ทำให้คลายกังวล  และนอนหลับ   แต่ปรากฎความเป็นพิษต่อตับ  สำหรับวิธีปรุงอาหารของคนไทยที่ต้มดอกตูมและใบอ่อนกับน้ำทิ้งก่อนปรุงอาหาร  พบว่า บาราคอลละลายออกไปกับน้ำถึง 90%